زانو از مفاصل مهم بدن و اصلی ترین مفصل تحمل کننده وزن است، بر خلاف تصور زانو فقط در یک محور خم و راست نمیشود و حرکت زانو در هر سه پلان فضایی است یعنی حول خودش هم میچرخد، این باعث میشود که از لحاظ کینزیولوژیک این مفصل دارای حرکتی پیچیده باشد. درد جلوی زانو عارضهایی که افراد در گروههای سنی مختلف و به ویژه در جوانی آن را تجربه میکنند، در ادامه این مقاله با این بیماری بیشتر آشنا خواهید شد.
قسمتهای مختلف مفصل زانو
مفصل زانو دارای سه قسمت (Compartment) است که شامل: قسمت رانی (Femoral)، ساقی(Tibial) و کشککی (Patellar) است و اختلال در هر کدام از این اجزا باعث درد زانو میشود.
دلایل ایجاد درد در جلوی زانو
علل درد در زانو در سنین مختلف میتواند منشا متفاوتی داشته باشد. در سنین بالای ۵۰ سال معمولا درد زانو ناشی از آرتروز است در حالیکه در سنین جوانی و نوجوانی علل متنوع دیگری عامل درد زانو است،البته در کلیه سنین تومورهای اطراف زانو را نباید فراموش کنیم.
در این مبحث هدف بررسی علت درد زانو در افراد جوان بدون سابقه ضربه و آسیب است که در ارزیابی رادیولوژیک اولیه مفصل از لحاظ ساختمان کلی سالم و معاینه رباطی زانو طبیعی است و درد درست در پشت کشکک (Patella) لوکالیزه شده است و تحت عنوان دردهای پاتلوفمورال (Patellofemoral) معروف است. این بیماران مدتها از درد زانو خصوصا در شروع راه افتادن و در حین نشت و برخاست شکایت دارند و بارها به پزشک مراجعه میکنند.
استخوان کشکک توسط تاندون کشککی (Patellar Tendon) به استخوان ساق(Tibia) در محل توبروزیتی آن چسبیده و از این طریق نیروی اعمال شده توسط قویترین کمپلکس عضلانی بدن یعنی چهارسر رانی (Quadriceps) را از لگن و استخوان ران بر روی ساق جهت صاف کردن زانو اعمال میکند. یکی از نکات مهم در این کمپلکس زاویه متفاوت اعمال نیرو توسط کوادریسپس بر روی کشکک و انتقال این نیرو توسط تاندون کشککی به ساق است که به عنوان زاویه Q مشهور است (Q-Angle)، این زاویه در آقایان حدود ۷ الی ۱۰ درجه و در خانمها در حدود ۱۰ الی ۱۵ درجه است.
این زاویه باعث میشود که در حین صاف کردن زانو از وضعیت خم ،کشکک تمایل به خروج از داخل ناودان خود به سمت خارج زانو (Lateral) را داشته باشد و این مساله توسط قسمتی از عضله چهار سر رانی بنام واستوس مدیالیس ابلیکوس (VMO) ممانعت میشود، لذا در مواردی که ضعف عضله چهار سر رانی و یا عدم تعادل بین قدرت قسمت مدیال و لترال این عضله داریم در هر سیکل خم و راست کردن زانو فشار مضاعفی بر روی کشکک آمده و باعث درد در زانو میشود. این حالت در طولانی مدت باعث نرم شدن غضروف کشککی (Chondromalacia) میشود و درد آن به خصوص در چند قدم ابتدای حرکت بیشتر است.
در کنار این مکانیسم ذکر شده برای ایجاد درد باید توجه داشت که اختلالاتی هم چون زانوهای پرانتزی (Genuvarum)، زانوهای ضربدری (Genuvalgum)، اختلالاتی که باعث افزایش زاویه Q میشوند، کف پای صاف (Pes Pelanus)، عادتهای بد در نشستن مثل چهارزانو و یا دو زانو نشستن طولانی، اختلالات تغذیهای که باعث کمبود کلسیم و یا ویتامین D میشوند هم میتوانند زمینه را برای ایجاد این نوع درد مساعدتر نمایند.
درمان درد جلوی زانو
از آنجایی که دردهای اطراف زانو علل متعددی دارند ، لذا ابتدا باید کلیه علل دیگر توسط پزشک ارتوپد و از طریق بررسیهای رادیولوژیک مناسب رد شده و در طی معاینه به این تشخیص برسیم، و در صورت تایید این اختلال به درمان آن اقدام نماییم.
۱)کاهش وزن
۲)پرهیز از عادات بد نشستن (چهار زانو و دو زانو نشستن)
۳)تغذیه مناسب (لبنیات، سبزیجات به اندازه کافی مصرف نماید)
۴)استفاده از مکملهای ویتامین D و کلسیم
۵)افزایش انعطافپذیری خصوصا عضلات خلف ران و پشت زانو ( همسترینگها)
۶)استفاده از توالت فرنگی
۷)ورزشهای ایزومتریک جهت تقویت چهار سر ران خصوصا قسمت داخل زانو (واستوس مدالیسVMO)
۸)ورزشهای ایزوتونیک جهت تقویت چهارسر ران
۹)ورزشهای هم چون یوگا و پیلاتس هم کمک کننده هستند.
۱۰)روزانه نیم ساعت با دوچرخه ثابت ورزش نماید.