۱) سن مناسب برای جراحی مفصل زانو چه سنی است؟
سالیان دراز اعتقاد بر این بود که تا زمانی که فرد به هر نحوی با زانوهای عمل نکرده راه میرود نیازی به جراحی تعویض مفصل زانو وجود ندارد، اما امروزه میدانیم که در شرایط آرتروز شخص به تدریج میزان فعالیت خود را بر اساس درد کم کرده و لذا درد کمتری حس میکند و این باعث میشود که فرد بیمار کم کم علیرغم عدم شکایت واضح از درد، کمفعالیت و زمینگیر شود. پیشرفت تکنیکهای جراحی، تکامل مهندسی ساخت پروتزها و پیشرفتهتر شدن تکنیکهای باز توانی باعث شده که دیگر محدودیت سنی برای این عمل جراحی مطرح نباشد و بر اساس ماهیت بیماری و شدت آن تصمیم به تعویض یا عدم تعویض مفصل زانو گرفته میشود.
توصیه شده در افراد جوان زیر ۶۰ سال تا جای ممکن از روشهای جایگزین استفاده گردد که البته مطلق نیست و موارد بسیاری از بیماران در سنین پایینتر تحت جراحی قرار میگیرند. در افراد بالای ۶۰ سال محدودیت نداشته و تا زمانی که فردی از سلامت نسبی جسمانی و روانی بهره مند باشد میتواند تحت جراحی تعویض مفصل زانو قرار بگیرد که بر اساس صلاحدید جراح ارتوپد خواهد بود.
۲) آیا مشکلات طبی در افراد پیر ممنوعیت برای تعویض مفصل زانو است؟
باید توجه داشت که هیچ عمل جراحی نمیتواند فاقد خطر باشد و این خطرات در سنین بالاتر و نیز مشکلات طبی طبیعتاً افزایش مییابد، ولی به هر حال عمل جراحی تعویض زانو برای سنین بالا بوده و در افراد جوان اصولا نادر است و در صورتی که آمادگیهای قبل از عمل به صورت صحیح صورت بگیرد و عمل جراحی توسط ارتوپد ماهر انجام گردد حتی در بیماران بالای ۸۰ سال و با سابقه بیماریهای قلبی، ریوی و یا دیابت هم قابل انجام و کاملا موفق است.
۳) آیا چاقی برای تعویض مفصل زانو ممنوعیت است؟
وزن بالا علاوه برای اینکه باعث تخریب مفصل میشود به همان صورت نیز بر روی مفصل مصنوعی اثر مخرب دارد، به علاوه افراد چاق داری بیماریهایی از قبیل فشار خون یا دیابت هم هستند که این خود خطر آفرین است، اما از طرفی نیز شخصی که دارای آرتروز زانو است به علت عدم توانایی راه رفتن و فعالیت نمیتواند به راحتی وزن خود را پایین بیاورد، لذا انتخاب بیمار باید با سبک و سنگین کردن کلیه شرایط و در نظر گرفتن انگیزه بیمار برای لاغری بعد از عمل صورت پذیرد و چاقی های متوسط هرگز ممنوعیتی برای تعویض مفصل زانو نیستند.
۴) تفاوت تعویض کشکک زانو با تعویض مفصل زانو چیست؟
تعویض کشکک زانو واژهای است که به غلط در بین افراد عادی جامعه مصطلح شده و در واقع همان تعویض کامل مفصل زانو است.
۵) مدت زمان بستری برای عمل جراحی مفصل زانو چقدر است؟
بیماران معمولا بین ۴ تا ۶ روز در شرایط عادی در بیمارستان بستری هستند . در طی بستری از فردای روز عمل میتوانند به کمک واکر (Walker) راه بروند و نظافت شخصی خود را نیز از طریق توالت فرنگی انجام دهند.
۶) عمر پروتزهای مفصل زانو چه مدت است؟
امروزه با پیشرفتهای حاصله در علم مهندسی پزشکی و مواد و نیز بهتر شدن تکنیکهای جراحان در شرایط ایده آل بین ۱۰ تا ۱۵ سال عمر پروتزهای زانو است که بعد از مشکلدار شدن آن مجدداً میتوان پروتز دیگری را جایگزین آن نمود.
۷) در صورتی که عمر پروتز مفصل زانو پایان یابد چه چارهای وجود دارد؟
در شرایط ایده آل ۱۵ سال عمر مفید پروتزهای زانو است که حتی در بعضی از بیماران تا ۲۰ سال هم دیده شده است. ولی در صورت عدم رعایت محدودیتهای لازم توسط بیمار، بیماریهای زمینهای، شکستگیهای اطراف مفصلی، کارگذاری غیر دقیق پروتز و عدم استفاده از پروتزهای با استانداردهای بالای دنیا عمر تعویض مفصل کاهش مییابد.
در هر حال درصورتی که عمر پروتز به هر دلیلی پایان یافته باشد مجدداً تحت عمل جراحی قرار گرفته و با پروتز دیگری جایگزین میشود. این عمل مجدد به مراتب از لحاظ تکنیکی سختتر است و تنها عده معدودی از جراحان زانو قادر به انجام آن هستند، ولی در صورت موفق بودن، شخص معمولاً به زندگی عادی خود باز میگردد. امروزه با توجه به تعداد بالای این عمل در دنیا و کاهش سن کارگذاری آن در بعضی موارد، افرادی وجود دارند که حتی سومین پروتز جایگزین شده در زانو ی خود را دارا هستند.
۸)تعویض مفصل زانو چه محدودیتهایی برای فرد ایجاد خواهد کرد؟
با توجه به اینکه اصولاً تعویض مفصل زانو در افرادی انجام میشود که به علت تخریب زانو دچار درد بودهاند و شدیداً سطح فعالیت خود را کاهش داده بودهاند، بعد از پایان دوره بازتوانی جراحی، بیماران به سطح بسیار بالاتری از قبل خود خواهند رسید. البته این توقع که زانوی یک فرد بالای ۶۰ سال مثل دوران جوانی وی باشد کاملا غیر معقول خواهد بود اما عموم بیماران بعد از جراحیهای موفق به قدری رضایت دارند که خیلی زود برای جراحی روی زانوی دوم خود مراجعه میکنند. اصولاً بعد از تعویض زانو افراد باید از فعالیتهای که زانو بالای ۱۰۰ درجه نیاز به خم شدن دارد پرهیز کنند. بنابراین موظفاند که برای بهداشت فردی از توالتهای فرنگی استفاده کنند، به جای نشستن بر روی زمین بر روی صندلی بنشینند و نماز و عبادات خود را به صورت نشسته بر روی صندلی انجام دهند. با نگاهی دقیق به کلیه این موارد متوجه میشویم که بیمار اصولا قبل از جراحی نیز به علت درد شدید زانو این فعالیتها را به صورتهای ذکر شده انجام میدادند و اینها به عنوان محدودیت مطرح نیستند. بر عکس بعد از عمل این روند عادی در زندگی خود را بدون تحمل درد دنبال میکنند.
۹)بعد از تعویض مفصل زانو کدام فعالیتهای ورزشی مجاز هستند؟
اصولاً بعد از تعویض زانو ورزش کردن نه تنها مجاز بلکه ضروری است؛ چراکه فرد باید به دقت مواظب افزایش وزن خود باشد. به علاوه ضعیف شدن عضلات، خود یکی از موارد کوتاه شدن عمر پروتزهاست. عموماً بعد از تعویض زانو کلیه ورزشهای Low Impact مانند دوچرخه سواری، شنا، اسب سواری، یوگا (فارق از حرکاتی که نیاز به خمش زانو بالای ۱۰۰ درجه دارند)، پیلاتس، پیاده روی قدرتی (Power Walking)، گلف، تای چی و تمرینات بدنسازی با وزنه سبک کاملا توصیه میشود. ورزشهای intermediate مانند کوهنوردی و بدنسازی با وزنههای متوسط، فقط در صورتی که شخص وزن بالایی نداشته و از قبل ورزشکار این رشتهها باشد، مجاز است. در نهایت ورزشهای High Impact مثل دویدن، طناب زدن، وزنه برداری، کشتی و ورزشهای رزمی مبارزهای ممنوع میباشند.
۱۰)تعویض مفصل زانو در چه افرادی ممنوع است؟
تعویض مفصل زانو در این افراد توصیه نمیگردد:
- سابقه عفونت مفصل زانو در کمتر از یک سال گذشته
- سابقه عفونت در سایر مفاصل در کمتر از یک سال گذشته
- کسانی که سالها راه نرفتهاند و با ویلچر جا به جا شده اند
- بیماریهای نورولوژیک که با ضعف شدید عضلات اندام تحتانی همراه هستند
- دیابتهای شدید و کنترل نشده
- چاقیهای خیلی شدید
- بیماران شدیداً ناتوان از لحاظ جسمی و دارای بیماریهای همراه متعدد
- عدم تعادل روانی
- عدم پشتیبانی خانوادگی
- افرادی که تصور غیر واقعی و اعجاب انگیز از نتیجه عمل دارند.
۱۱) چه پزشکانی میتوانند عمل تعویض مفصل زانو را صورت دهند؟
کلیه جراحان استخوان و مفاصل (جراح ارتوپد) که در زمینه تعویض مفصل زانو تجربه کسب کرده باشند میتوانند این عمل جراحی را صورت دهند.