بعد از جراحی ارتوپدی، پزشکان و پرستاران تمام تلاششان خود را به کار می‌گیرند تا از بهترین روش های کنترل درد استفاده کنند. بیمار انتظار ندارد حال مساعدی داشته باشد، اما پیشرفت‌هایی که تاکنون در زمینه کنترل درد حاصل شده‌اند، مدیریت و تسکین درد را برای پزشک آسان‌تر می‌کنند. استفاده جراحان و بیماران از روش‌های جایگزینی مانند تکنیک‌های آرام‌سازی و طب سوزنی برای تکمیل طب مرسوم، روز به روز بیشتر می‌شود. رویکرد ترکیبی برای کنترل درد اغلب بهترین گزینه است، زیرا به جراح اجازه می‌دهد برای هر بیمار روش های کنترل درد متناسب با وی را برگزیند.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
در تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) یک دستگاه مخصوص، بارهای الکتریکی سطح پایین را به ناحیه‌ای از بدن که درد دارد منتقل می‌کند.
دستگاه TENS جریان الکتریکی ملایمی را در امتداد رشته‌های عصبی ارسال می‌کند.
سیستم TENS متشکل از یک دستگاه کوچک و دارای باتری است که با سیم به یک جفت الکترود متصل می‌شود. این دو الکترود در نزدیکی منبع درد یا در نقطه فشار به پوست متصل هستند. یک جریان الکتریکی ملایم از راه پوست و در امتداد فیبرهای عصبی عبور کرده و ممکن است باعث ایجاد احساس گرما و مور مور شود. یک جلسه معمولی TENS، 5 تا 15 دقیقه طول می‌کشد.
تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که TENS در تسکین درد پس از جراحی و نیز درد مربوط به آسیب‌دیدگی‌ها، مانند شکستگی و پیچ‌خوردگی مفید است. TENS ممکن است برای برخی از دردهای مزمن، به ویژه کمردرد نیز مفید باشد. TENS معمولا بی‌خطر است. با این حال، استفاده روزمره از آن توصیه نمی‌شود.
یک مدل طب سوزنی از TENS نیز وجود دارد که در آن تکانه‌های الکتریکی به جای پدهای الکترود از طریق سوزن‌های طب سوزنی ارسال می‌شوند. به این مدل TENS “الکتروآکوپانکچر” یا تحریک الکتریکی عصبی از راه پوست (PENS) گفته می‌شود.
عملکرد TENS چگونه است؟
تصور بر این است که TENS برای تسکین درد از چندین روش به شرح زیر استفاده می‌کند:
تئوری کنترل دروازه. برای اینکه درد را احساس کنید، حس باید از یک “دروازه” عبور کند تا به مغز برسد. معمولا، درد اجازه دارد آزادانه از این دروازه عبور کند، زیرا (درد) تنها حسی است که سعی در عبور از آن دارد. با این وجود، اگر این دروازه با نوع دیگری از احساس (در این مورد، یک جریان الکتریکی) پر شود، ظرفیت دروازه تکمیل شده و دیگر جایی برای عبور احساس درد اصلی وجود نخواهد داشت.
انتشار مخدرهای درون‌زا. بعضی دانشمندان بر این باورند که عملکرد TENS به این ترتیب است که سلول‌های عصبی مشخصی را وادار می‌کند مسکن‌های طبیعی بدن- که “اندورفین” نام دارند- را بیشتر ترشح کنند. این ترشح بیشتر باعث می‌شود درد کمتری احساس کنید. اثر مهاری مرکزی. TENS ممکن است با تغییر روش درک درد در مغز عمل کند.
چه مواقعی باید از TENS اجتناب کرد؟
اگر دردتان ناشی از مشکلات روحی یا روانی باشد ممکن است TENS خوب جواب ندهد. همچنین اگر دچار اعتیاد به مواد مخدر هستید، این روش موثر نخواهد بود.
در صورتی که هر کدام از شرایط زیر را دارید نباید از TENS استفاده کنید:
دستگاه پزشکی کاشتنی (دفیبریلاتور یا پیس‌میکر)
- بارداری
- صرع
- عقب‌ماندگی ذهنی
- دردی که علت آن مشخص نشده
حرکت غیر فعال مداوم (continues passive motion)
حرکت غیرفعال مداوم (CPM)، تکنیکی است که در آن مفصلْ دائما در یک آتل مکانیکی حرکت داده می‌شود تا از سفتی جلوگیری شده و دامنه حرکت افزایش یابد. دستگاه CPM بدون نیاز به تلاش بیمار، مفصل را برای او حرکت می‌دهد. شواهد پزشکی نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد، بی‌حرکتی باعث افزایش درد پس از جراحی می‌شود. در نتیجه، حرکت زودهنگام برای بسیاری از مشکلات ارتوپدی تجویز می‌شود. تصور بر این است که CPM در درمان توان‌بخشی موارد زیر بیشترین تأثیر را دارد:
- آسیب غضروفی
- عفونت باکتریایی داخل مفصل
- بعد از درمان شکستگی اطراف مفصل با دستگاه‌های داخلی
اعتقاد بر این است که CPM باعث تقویت تغذیه مفصل شده، از ایجاد اثر زخم جلوگیری می‌کند و از کوتاه شدن غیر طبیعی عضلات اطراف مفاصل پیش‌گیری می‌نماید.
این دستگاه CPM قسمت پایین پا را در خود گرفته و به آرامی حرکت می‌دهد.
اگر قادرید – چه فعال و چه غیر فعال – بدون CPM حرکت کنید، استفاده از دستگاه فایده‌ای نخواهد داشت. CPM جای تمرین با یک فیزیوتراپیست باتجربه که برای انجام تمرینات حرکتی فعال و غیر فعال آموزش دیده را نمی‌گیرد. اگر پزشک، CPM را توصیه کند، یک متخصص فیزیوتراپ نیز شما را تحت نظر قرار خواهد داد. به نظر می‌رسد مهم‌ترین زمان استفاده از دستگاه CPM، ۲ تا ۷ روز اول پس از جراحی، روزانه حدودا 4 تا 6 ساعت باشد. در ابتدا، CPM فقط در بیمارستان‌ها یا کلینیک‌های فیزیوتراپی سرپایی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما امروزه می‌توان دستگاه‌های CPM را برای استفاده در منزل خریداری کرد.
طب سوزنی
ترکیب طب سوزنی با روش‌های سنتی تسکین درد ممکن است برای بعضی از انواع دردهای مزمن مفید باشد:
- درد کمر
- آرتروز
- فیبرومیالژیا
- دردهای عضلانی (گره)
- آرنج تنیس‌بازان
- سندرم تونل کارپال
- توان‌بخشی سکته مغزی
نقاط طب سوزنی معمولا مناطقی از پوست هستند که حاوی مقادیر نسبتا زیادی انتهای عصبی متقاطعند که به عضلات یا استخوان‌ها وارد می‌شوند. بعضی دانشمندان بر این باورند که این “نقاط طب سوزنی” ویژگی‌های الکتریکی خاصی دارند که می‌توان آن‌ها را با سوزن‌هایی که در حد مو نازکند و دردی ندارند دستکاری کرد. درمان طب سوزنی معمولا حدود 30 دقیقه طول می‌کشد.
از این روش‌های درمانی برای تسکین درد و ورم موضعی و نیز ایجاد احساس آرامش عمومی در اثر آزاد شدن مسکن‌های طبیعی بدن که آندورفین نام دارند استفاده می‌شود. از آنجا که هر نقطه طب سوزنی مسئول ایجاد اثرات در نواحی مختلف بدن است، لازم است که در مورد آن ناحیه خاص و شدت درد آن، با مسئول مربوطه صحبت کنید. به این ترتیب، متخصص طب سوزنی می‌تواند نقطه درستی را هدف قرار دهد.
روش‌های روانشناختی
روش‌های روانشناختی می‌توانند به عنوان یک درمان مکمل برای کنترل درد موثر باشند. این روش‌ها قادرند نیاز به دارو را کاهش داده و یا از بین ببرند. بعضی از قدیمی‌ترین و بهترین روش‌های ثبت‌شده روانشناختی عبارتند از:
- تکنیک‌های آرام‌سازی(relaxation)
- تصویرسازی هدایت‌شده
- هیپنوتیزمِ درمانی
در 18 تحقيق پزشكي، از هيپنوتيزمِ درمانی، تصويرسازي هدايت‌شده يا تكنيك‌هاي آرام‌سازي براي تقویت بهبودی بيمار بعد از جراحي استفاده شد. در 16 تا از این مطالعات (4 تا جراحی ارتوپدی بود)، محققان پیشرفت‌هایی را در بهبودهای جسمی و عاطفی بیماران ثبت کردند. این نتایج نشان دادند که روش‌های روانشناختی به عنوان یک درمان اضافی برای کنترل درد، بهبودی پس از جراحی (جسمی و عاطفی) و توان‌بخشی ارتوپدی موثرند. به نظر می‌رسد این روش‌ها قابلیت دارند درد را در جراحی ارتوپدی کاهش داده، نتایج درمانی را افزایش دهند و هزینه‌های پزشکی را کنترل کرده یا حتی کاهش دهند.