رباط متقاطع جلویی، رباط صلیبی قدامی (جلویی) نیز خوانده می‌شود. این رباط معمولاً در طی برخوردهای شدید ورزشی، به خصوص آسیب‌های پیچشی زانو در حین فوتبال، اسکی و نیز ورزش‌های رزمی دچار آسیب دیدگی می‌شود. در ورزشکاران حرفه‌ای، آسیب رباط صلیبی و پارگی آن شایع و به پارگی ACL معروف است. اگر نیروی اعمال شده خیلی زیاد باشد، احتمال پارگی رباط طرفی داخلی (MCL) و منیسک داخلی به همراه پارگی این رباط وجود دارد. باید توجه داشت که این رباط میتواند در خیلی از شکستگی‌های داخل مفصل زانو نیز آسیب ببیند و عدم توجه به آن باعث تحت تاثیر قرار دادن نتیجه درمان شکستگی می‌شود.
رباط‌های اصلی مفصل زانو
چهار رباط اصلی مفصل زانو عبارتند از:
- رباط طرفی داخلی (MCL) یا کولترال داخلی (Medial Collateral ligament)
- رباط طرفی خارجی (LCL) یا کولترال خارجی (Lateral Collateral ligament)
- رباط متقاطع جلویی (ACL) یا رباط صلیبی قدامی (Anterior cruciate ligament)
- رباط متقاطع پشتی (PCL) یا رباط صلیبی خلفی (Posterior cruciate ligament)
رباط‌های طرفی (کولترال) زانو بیشتر در ایجاد ثبات جانبی مفصل (مدیو لترال) نقش دارند. رباط‌های متقاطع (صلیبی) باعث افزایش پایداری مفصل به سمت جلو و عقب می‌شوند.
مهمترین وظیفه رباط صلیبی قدامی، محدود کردن حرکت به جلو استخوان درشت‌نی (تیبیا،Tibia) نسبت به استخوان ران (فمور،Femur) در حین خم شدن زانو، مثلا حین بالا و پایین رفتن از پله‌ها، است. این رباط همچنین در حین حرکاتی مثل اسکات (Squat) یا پرس پا (Leg Press)، که به عنوان حرکات زنجیره بسته (Close Chain Exercise) معروف هستند، از حرکت به عقب بیش از حد لازم (Hyper Extension) استخوان ساق (درشت‌نی) نسبت به ران در انتهای این حرکات جلوگیری می‌کند. این علت اصلی توصیه مربیان ورزش به عدم قفل کردن زانو زیر وزنه‌های سنگین طی این حرکات است.
باید توجه داشت که منیسک‌ها، به خصوص منیسک داخلی، و نیز رباط کولترال داخلی در انجام این وظایف به کمک رباط صلیب قدامی می‌آیند و آسیب هر کدام از این‌ها نقش به سزایی در افزایش ناپایداری زانو دارند.
انواع آسیب رباط صلیبی قدامی (ACL)
انواع آسیب رباط صلیبی به سه درجه تقسیم بندی می‌شوند:
- درجه ۱: پارگی نداریم و فقط کشیدگی شدید است. ناپایداری وجود ندارد و میزان خونریزی داخل مفصلی کم خواهد بود.
- درجه۲: پارگی ناقص است. به دلیل پارگی ناقص تاحدودی بی‌ثباتی وجود دارد و خونریزی داخل مفصلی بیشتر از نوع اول است.
- درجه ۳: از هم گسیختگی فیبرها کامل است(پارگی کامل). خونریزی شدید داخل مفصلی وجود دارد و زانو کاملا در جهت جلو و عقب (Antero posterior) ناپایدار می‌شود.
در پارگی کامل رباط متقاطع جلویی، به ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای، یک صدای پوپ از طرف بیمار گزارش شده است. این صدای پوپ (POP) با احساسی از خالی نمودن زانو ایجاد می‌شود. در لحظه پاره شدن، درد شدید است اما پس از آن کاهش می‌یابد. چون خونریزی در مفصل (Hemarthrosis) بعداً اتفاق می‌افتد، افزایش درد ثانویه ناشی از آن وجود خواهد داشت.
بهترین روش‌های تشخیص پارگی رباط ACL
اصلی‌ترین راه تشخیص آسیب رباط صلیبی قدامی، معاینه دقیق توسط جراح استخوان و مفاصل (ارتوپد) است که در جهت تایید آن میتواند از MRI یا حتی در مواردی از آرتروسکوپی تشخیصی استفاده کند. باید توجه داشت که نباید فقط بر اساس پاسخ MRI و بدون معاینه، اقدام به درمان کرد.
اصولاً به غیر از آسیب‌های درجه اول، کلیه آسیب‌های این رباط از طریق جراحی باید تحت درمان قرار بگیرند. از آنجایی که ترمیم مستقیم این رباط نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت، امروزه این رباط توسط رباط‌های بدست آمده از خود شخص و یا بانک رباط، تحت باز سازی و پیوند قرار می‌گیرد و در داخل استخوان با پیچ محکم می‌شود. کل پروسه جراحی به صورت آرترسکوپیک صورت می‌گیرد.
رباط‌های مورد استفاده معمولاً از قسمت وسطی تاندون کشککی (Patellar Tendon) یا دو تاندون گراسیلیس (Gracilis) و سمی تندینوسوس (Semi Tendinosus) از سمت داخل ران بدست می‌آیند و هر کدام فواید و معایب خاص خود را دارند.
اهمیت فیزیوتراپی قبل و بعد از عمل جراحی
درمان آسیب رباط صلیبی قدامی اصولاً نیازمند همکاری گروه جراحی و گروه ماهر فیزیوتراپی است. چرا که بدون توانبخشی مناسب، بازگشت به سطح فعالیت قبلی غیر ممکن است.
مهمترین اهداف فیزیوتراپی قبل و بعد از عمل جراحی عبارتند از:
- کاهش درد، التهاب و تورم
- افزایش دامنه حرکتی مفصل
- تقویت عضلات با توجه به درجات آسیب
- آموزش تمرینات حس عمقی
- افزایش تعادل و عملکرد فرد، آموزش تمرینات زنجیره حرکتی بسته
- برگشت سریع‌تر فرد به فعالیت‌های روزمره یا ورزش حرفه‌ای
نکته مهم : جراحی این آسیب باید توسط ارتوپد آگاه به درمان آسیب‌های ورزشی صورت بگیرد.