منظور از “دوپینگ” استفاده از مواد ممنوعه در ورزشهای رقابتی است. داروهای تقویت عملکرد (performance enhancing drugs) PED اصطلاح دیگری است که برای داروهای مورد استفاده ورزشکاران برای بهبود عملکرد ورزشیشان به کار میرود.
چرا دوپینگ اینقدر مهم است؟
اول ایمنی! مهمترین دلیل اینکه دوپینگ مسئله مهمی است این واقعیت است که بسیاری از این مواد ممکن است عوارض جانبی مضر و طولانی مدت داشته باشند که عبارتند از:
- قلبی عروقی:ریتم نامنظم قلب، فشار خون بالا، حمله قلبی، مرگ ناگهانی
- سیستم عصبی مرکزی: بیخوابی، اضطراب، افسردگی، رفتار پرخاشگرانه، خودکشی، سردرد، اعتیاد همراه با ترک، روانپریشی، لرزش، سرگیجه، سکته مغزی
- تنفسی: خونریزی بینی، سینوزیت
- هورمونی: ناباروری، ژنیکوماستی (بزرگ شدن سینهها)، کاهش اندازه بیضه، میل جنسی کم، آکرومگالی (استخوانهای درشت صورت، دستها و پاها)، سرطان
مسئله دوم بیشتر یک معضل اخلاقی است. این مواد ممنوع برای بدست آوردن یک مزیت ناعادلانه مورد استفاده قرار میگیرند که روحیه رقابتی را به طور قابل توجهی کاهش میدهد.
همانطور که آژانس جهانی ضد دوپینگ (world anti-doping agency) WADA اعلام کرده هدف از برنامه ضد دوپینگ “محافظت از حق اساسی ورزشکاران برای شرکت در ورزشهای بدون دوپینگ و در نتیجه ارتقاء سلامت، انصاف و برابری برای ورزشکاران در سراسر جهان است. ”
استفاده از چه موادی ممنوع است؟
برخی از داروها به دلیل خاصیت تقویت عملکردشان، در داخل و خارج از رقابت ممنوع هستند، در حالی که برخی دیگر فقط در حین رقابت ممنوع هستند. دلیل دیگر ممنوعیت مصرف این نوع داروها این است که میتوانند مانع از نشان دادن داروهای ممنوع دیگر در آزمایش شوند.
هر سازمان لیست متفاوتی از مواد ممنوعه دارد. اطلاعات بیشتر را میتوانید در وبسایتهای مربوط به آنها که در انتهای این مقاله ذکر شدهاند، بیابید. به طور کلی گروههای دارویی خیابانی، محرکها، استروئیدهای آنابولیک، هورمونهای پپتیدی (یعنی هورمون رشد انسانی hGH)، الکل و مسدود کنندههای گیرندههای بتا (فقط برای تیراندازی با کمان و اسلحه)، ادرارآورها، آگونیستهای بتا 2، ضد استروژنها، دوپینگ خونی و دستکاری ژنها ممنوع هستند.
برای ورزشکارانی که به دلایل قانونی پزشکی به داروی ممنوعه احتیاج دارند، برنامههای ضد دوپینگ، راهی برای درخواست استفاده درمانی از معافیت (therapeutic use of exemption) TUE ارائه میدهند تا ورزشکار بتواند از دارو استفاده کند. ورزشکار باید یک فرم پزشکی TUE را تکمیل کند که بیان میکند وی برای درمان بیماری خود به این دارو نیاز دارد و داروی غیر ممنوع دیگری موجود نیست یا برای درمانش کافی نیست. کمیته پزشکی TUE را بررسی میکند و به ورزشکار اجازه میدهد دارو را مصرف کند یا درخواست ورزشکار را رد میکند.
توجه به این نکته مهم است که حتی برخی از داروها و مکملهای بدون نسخه (over the counter) OTC یا ممنوع هستند یا حاوی مواد افزودنی یا آلایندههای ممنوع هستند. به عنوان مثال، انجمن ملی ورزشکاران دانشگاهی (NCAA) استفاده بیش از حد از کافئین را که سطح کافئین ادرار بالاتر از 15 میلیگرم/ میلیلیتر نامیده میشود ممنوع کرده است. WADA در صورت غلظت بالای 150 میکروگرم/میلیلیتر در ادرار، سودوافدرین را ممنوع کرده است، اگرچه NCAA این دارو را مجاز میداند. مثالهای زیاد دیگری از داروهایی پرکاربرد وجود دارند که ممکن است توسط گروهی مجاز و توسط گروه دیگر غیر مجاز باشند. در هر صورت، ورزشکار باید از نزدیک با تیم پزشکی ناظر همکاری کند تا مشخص شود کدام داروها بیخطر و مجاز به استفاده هستند.
چه کسی تشخیص میدهد که تخلف دوپینگ رخ داده است؟
همانطور که قبلا گفته شد، سازمانهایی که تخلفات دوپینگ را کنترل میکنند در ورزشهای مختلف، متفاوت هستند. بزرگترین سازمان ضد دوپینگ WADA است. WADA یک برنامه هماهنگ و جهانی ضد دوپینگ ایجاد کرده که در ورزشهایی که تعهد به حمایت از کد WADA را امضا کردهاند، اعمال میشود. کد WADA “سیاستها، قوانین و مقررات ضد دوپینگ خود را در اختیار سازمانهای ورزشی و مقامات دولتی در سراسر جهان” قرار میدهد. بیش از 660 سازمان ورزشی از جمله کمیتههای بینالمللی المپیک و پارالمپیک، همه فدراسیونهای بینالمللی ورزش المپیک و کمیتههای ملی المپیک و پارالمپیک، کد WADA را امضا کردهاند. مقررات WADA توسط آژانسهای ملی ضد دوپینگ مانند آژانس ضد دوپینگ ایالات متحده (united states anti-doping agency) USADA پیادهسازی میشود.
ورزشکارانی که در ورزشهایی شرکت میکنند که کد WADA را امضا کردهاند به طور تصادفی در حین و خارج از مسابقه آزمایش میشوند. بسته به مواد مورد استفاده در تست، آزمایش ممکن است روی نمونههای ادرار و یا خون انجام شود. دفعات و نوع تست بر اساس عوامل مختلفی از جمله سابقه دوپینگ در این ورزش، نوع ورزش (به عنوان مثال استقامتی، نیرو/ قدرت)، مواد مصرفشده و دوره زمانی در ورزشهای مختلف، متفاوت است. مجازات تخلف دوپینگ برای ورزشهای گوناگون، تفاوت بسیار دارد. در ورزشهایی که از کد WADA پیروی میکنند ممکن است تخلفی منجر به محرومیت از مسابقات ورزشی تا 2 سال شود، در حالی که تخلف دوم ممنوعیت مادامالعمر به دنبال داشته باشد. مجازات اولین تخلف ضد دوپینگ در NFL محرومیت برای چهار بازی، در NBA محرومیت برای پنج بازی و در NHL تعلیق برای بیست بازی است.