یکی از شایع‌ترین عوارض پس از بازسازی ACL، از دست دادن حرکت، به ویژه صاف شدن است. مشخص شده که از دست دادن صاف شدن زانو منجر به لنگی، ضعف عضلات چهار سر ران و درد زانوی قدامی می‌شود. تحقیقات نشان داده مدت زمان جراحی ACL تاثیر بسزایی در ایجاد سفتی وخشکی زانو بعد از عمل دارد. اگر جراحی ACL زمانی انجام شود که زانو متورم و دردناک بوده و دامنه حرکتی محدودی داشته باشد، احتمال بروز سفتی و خشکی زانو در بالاترین حد ممکن خواهد بود. اگر جراحی تا زمان فروکش مرحله التهاب حاد، خوابیدن ورم، بازگشت به دامنه حرکتی طبیعی یا تقریبا طبیعی (به خصوص صاف شدن) و بازسازی الگوی معمول راه رفتن به عقب بیفتد خطر ایجاد زانوی سفت پس از جراحی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
مرحله توانبخشی قبل از عمل
با استفاده از اطلاعات این بخش، خود را برای جراحی آماده کنید.
اهداف:
- درد و ورم را کنترل کنید.
- دامنه حرکت طبیعی را بازیابی کنید.
- در عضلات قدرت کافی برای راه رفتن طبیعی و فعالیت‌های روزمره ایجاد کنید.
- از نظر روحی بیمار را برای جراحی آماده کنید.
قبل از اقدام به عمل جراحی، زانویی که به صورت حاد آسیب دیده باید در حالت آرامش و فاقد هرگونه التهاب باشد و ورم کمی داشته باشد یا بدون ورم باشد، دامنه حرکتی کامل داشته باشد و بیمار باید الگوی راه رفتن طبیعی یا تقریبا طبیعی داشته باشد. مهم‌تر از زمان تعیین‌شده قبل از انجام جراحی، وضعیت زانو در زمان جراحی است. برای آماده کردن زانو برای جراحی از دستورالعمل‌های زیر استفاده کنید:
- در صورت لزوم زانو را بی حرکت کنید ( بر اساس نظر جراح معالج بیمار)
به دنبال آسیب‌دیدگی حاد، در صورت لزوم و نظر جراح از ثابت‌کننده زانو(زانوبند) و عصا استفاده کنید تا زمانی که کنترل عضلانی مناسب پا را بدست آورید. برای جلوگیری از آتروفی عضله چهار سر ران (ضعف) باید استفاده طولانی‌مدت از ثابت‌کننده زانو محدود شود. توصیه می شود تا حدی فشار وزنتان را روی پا بیندازید که احساس راحتی می‌کنید، مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.
- درد و ورم را کنترل کنید
برای کنترل درد و ورم، از یخ خرد شده یا بسته‌های تجاری یخ طبی همراه با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ادویل، ناپروکسن، دیکلوفناک، ایبوپروفن، (۲ قرص دو بار در روز) استفاده می‌شود. استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی به مدت 7 تا 10 روز پس از آسیب حاد ادامه می‌یابد.
- دامنه طبیعی حرکت را بازیابی کنید
باید تلاش کنید تا در سریع‌ترین زمان ممکن به دامنه حرکتی کامل دست پیدا کنید. تمرینات ایزومتریک عضله چهار سر ران، بالا آوردن پا به صورت صاف و تمرینات دامنه حرکتی باید بلافاصله شروع شود.
صاف شدن کامل با انجام تمرینات
· صاف شدن غیرفعال (passive) زانو:
روی صندلی بنشینید و پاشنه‌تان را روی لبه چهارپایه یا صندلی دوم قرار دهید.
عضلات ران را شل کنید.
بگذارید زانو توسط وزن خودش آویزان شود تا حداکثر کشش حاصل شود.
· نگه داشتن پاشنه:
پاشنه را روی یک حوله که لوله شده قرار دهید و مطمئن شوید پاشنه تا حدی بالا آمده که ران را از روی میز بلند کند.
اجازه دهید پا در حالت کشیده راحت باشد. این کار را ۳ تا ۴ بار در روز و هر بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه انجام دهید. شکل ۱ را ببینید.
Figure 1: Heel prop using a rolled towel
نگه داشتن پاشنه با استفاده از حوله لوله‌شده
· تمرین دمر آویزان شدن (prone hang):
در حالی که پاها را از لبه میز آویزان کرده‌اید به صورت دمر (خوابیده به شکم) دراز بکشید.
به پاها اجازه دهید کاملا کشیده شوند.
Figure 2: Prone Hang. Note the knee is off the edge of the table
شکل ۲: دمر آویزان شدن. توجه داشته باشید که زانو از لبه میز آویزان است
خم شدن زانو (flexion) با انجام تمرینات زیر بدست می‌آید:
· خم کردن غیر ارادی(passive) زانو
لبه میز بنشینید و اجازه دهید زانو تحت تاثیر جاذبه خم شود.
از سُر خوردن روی دیوار (wall slide)(شکل ۳) برای خمیدگی بیشتر استفاده می‌شود.
به پشت دراز بکشید و پای درگیر را روی دیوار قرار دهید و با خم کردن زانو اجازه دهید پا روی دیوار به سمت پایین سر بخورد. برای فشار به پایین از پای دیگر استفاده کنید.
Figure 3: Wall Slide: Allow the knee to gently slide down
شکل ۳: سُر خوردن روی دیوار: اجازه دهید زانو آرام به سمت پایین سر بخورد
برای رسیدن به آخرین درجه از خم شدن، از سُر دادن پاشنه(heel slide) استفاده می‌شود.
پاشنه را به سمت باسن بکشید و زانو را خم کنید. 5 ثانیه در این حالت بمانید.
با کشیدن پاشنه به سمت پایین، پا را صاف کرده و 5 ثانیه نگه دارید.
Figure 4: Heel slide – leg is pulled toward the buttocks
شکل ۴: سُر دادن پاشنه پا – پا به سمت باسن کشیده می‌شود
- در مراحل بعدی توانبخشی، سر دادن پاشنه را به این شکل انجام دهید که پا را با دو دست بگیرید و پاشنه را به سمت باسن بکشید.
Figure 5: Heel slides in later stages of rehabilitation
شکل ۵: سُر دادن پاشنه در مراحل بعدی توانبخشی
قدرت عضلانی ایجاد کنید
وقتی میزان خم شدن به ۱۰۰ درجه رسید، می‌توانید روی قدرت عضلانی کار کنید:
دوچرخه ثابت. برای کمک به افزایش قدرت عضلانی، استقامت و حفظ دامنه حرکت، دو بار در روز و هر بار به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از دوچرخه ثابت استفاده کنید. شکل ۶ را ببینید.
Figure 6: Stationary Bicycle helps to increase strength
شکل ۶: دوچرخه ثابت به افزایش قدرت کمک می‌کند
شنا نیز ورزش دیگری است که در این مرحله برای تقویت قدرت عضلات و حفظ دامنه حرکتی می‌توان انجام داد.
از دستگاه‌های ورزشی سبک مانند دستگاه پله‌نوردی(الپتیکال)، دستگاه پرس پا، دستگاه پشت پا و تردمیل نیز می‌توان استفاده کرد.
این برنامه باید تا زمانی که به دامنه حرکتی کامل و کنترل عضلانی خوب پا نرسیده‌اید ادامه یابد (باید بتوانید بدون لنگ زدن راه بروید).
از لحاظ ذهنی آماده شوید
- درک کنید چه انتظار واقع‌بینانه‌ای باید از جراحی داشته باشید
- برای توانبخشی بعد از عمل با یک متخصص فیزیوتراپی هماهنگی کنید
- با محل کارتان هماهنگ کنید
- با خانواده و یا دوستانتان هماهنگ کنید تا در توانبخشی بعد از عمل کمکتان کنند
درباره مراحل توانبخشی پس از جراحی مطالعه کنید و آن را درک کنید
شناخت کامل جراحی
این بخش، درک درستی از مراحل قبل و بعد از عمل جراحی ارائه می‌دهد.
اصطلاحات کلیدی: کنترل درد، ثابت‌کننده زانو(زانوبند طبی)
محلولی حاوی بی‌حس‌کننده موضعی طولانی‌مدت در اطراف نخاع تزریق میگردد. این محلول، فیبرهای عصبی درد و گیرنده‌های موضعی درد زانویتان را از کار می‌اندازد. مطالعات اخیر نشان داده که این روش، روشی ایمن و موثر برای کنترل درد پس از جراحی زانو است. در بسیاری از موارد، اثر تزریق 12 ساعت یا بیشتر پس از جراحی به طول خواهد انجامید و میزان داروی مسکنی که باید مصرف کنید را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
قبل از بیرون آمدن از اتاق عمل ممکن است بر حسب نظر جراح ثابت‌کننده زانو(زانوبند طبی) بر روی زانو بسته می‌شود. ثابت‌کننده زانو در هنگام راه رفتن و خواب استفاده می‌شود، در بقیه موارد می‌توان آن را برای درمان و استحمام باز کرد. بعد از جراحی، پا را با یک باند پنبه‌ای نرم می‌بندند و یک باند کشی بر روی پانسمان پنبه‌ای از انگشتان تا کشاله ران قرار می‌گیرد. هدف از بستن، كنترل ورم پا است. این بانداژ در مطب باز می‌شود. بعد از به‌هوش آمدن، علائم حیاتی پایدار و درد تحت کنترل است و از بیمارستان مرخص می‌شوید.