بیماری شانه یخ زده ، از بیماریهای شایع در سنین مختلف است به ویژه در سنین 40 تا 60 سال است که در میان خانمها نسبت به آقایان بیشتر دیده میشود. ساختار شانه به صورتی است که بیشترین میزان حرکات را دارد و به ما اجازه میدهد از دست خود در فعالیتهای مختلف استفاده کنیم. قسمتی از حرکات شانه بین استخوان کتف و قفسه سینه صورت میگیرد ولی درصد عمده حرکات در مفصل بین سر استخوان بازو و استخوان کتف (مفصل شانه) اتفاق میافتد. قسمت کروی انتهای فوقانی استخوان بازو در قسمت کاسه مانند استخوان کتف مفصل میشود. اطراف این مفصل را کیسهای گشاد از بافت همبندی در بر میگیرد که به آن کپسول مفصل میگوییم.
کپسول مفصل در کنار محافظت و کمک به پایداری مفصل شانه، اجازه میدهد مفصل شانه در تمام دامنه حرکتی چرخش داشته باشد. در اطراف کپسول مفصلی لیگامانها و عضلات قرار دارند. این کپسول ممکن است، در مواردی دچار التهاب و چسبدگی شود که در نتیجه بیماری شانه یخ زده را به همراه خواهد داشت. در ادامه با این بیماری، علل، روشهای تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا خواهید شد.
بیماری شانه یخ زده چیست؟
معمولا بدون علت مشخص، شانه دچار خشکی و درد میشود. کپسول شل اطراف شانه در این بیماری دچار التهاب میشود و به دنبال ایجاد چسبندگی بین سطوح داخلی کپسول، اندازه کپسول کوچک و تنگ میشود. تنگ شدن کپسول به همراه درد باعث محدود شدن حرکات مفصل شانه میشود.
دلایل بیماری شانه یخ زده چیست؟
علت بیماری شانه یخ زده ‘اولیه’ به صورت دقیق مشخص نیست ولی شما ممکن است سابقهای از ضربه خفیف به شانه به یاد بیاورید. در افراد دچار دیابت قندی و بیماری تیروئید احتمال بروز بیماری بیشتر است.
بیماری شانه یخ زده ‘ثانویه’ به دنبال بی حرکت نگه داشتن شانه به علل مختلف اتفاق میافتد. برای مثال بعد از ضربه شدید یا شکستگی اطراف مفصل شانه، جراحی شانه، سکته مغزی و … فرد از تکان دادن آن خودداری کرده و دچار شانه یخ زده میشود.
روشهای تشخیص شانه یخ زده
تشخیص بر اساس شرح حال مشکل شما، علامتهایی که دارید و معاینات پزشک صورت میگیرد. از گراف ساده شانه برای بررسی استخوانهای شانه و رد هرگونه تغییرات استخوانی استفاده میشود و در موارد خاص از MRI برای تشخیص علتهای بیماری شانه یخ زده ثانویه استفاده میشود.
علامتهای معمول بیماری شانه یخ زده
علامتهای اصلی بیماری شانه یخ زده درد و خشکی حرکات مفصلی است. درد معمولاً شبها و به دنبال خوابیدن روی سمت مبتلا تشدید میشود. با کاهش محدوده حرکات شانه، حتی فعالیتهای معمول زندگی روزمره نظیر لباس پوشیدن، شانه کردن مو، نگه داشتن گوشی تلفن نیز دشوار میشود.
روند سیر این بیماری در سه فاز اصلی تعریف میشود. هر فاز به طور معمول چند ماه طول میکشد که در افراد مختلف متفاوت است. طول هر سه مرحله در مجموع حدود ۱۲ ماه تا ۳ سال است. در صورت عدم مداخله و تلاش برای رفع محدودیت حرکات، ممکن است تاثیرات بیماری بر حرکات شانه طولانیتر یا حتی دائمی شوند.
1.فاز درد (۲ تا ۹ ماه)
درد به تدریج شروع میشود و کم کم افزایش مییابد. محل درد معمولا در سطح خارجی شانه و بالای بازو حس میشود و ممکن است نا آرنج و ساعد هم تیر بکشد. معمولا در حالت استراحت هم حس شود ولی با حرکات بازو تشدید میشود. خوابیدن روی شانه مبتلا دشوار یا ناممکن است. در طی این فاز میزان حرکات شانه کاهش پیدا میکند.
2. فاز خشکی حرکات ( ۴ تا ۱۲ ماه)
حرکات مفصل شانه خصوصاً در حرکات چرخشی نظیر قرار دادن دست پشت سر (شانه زدن) یا پشت تنه، به صورت پیشرونده کاهش مییابد. حتی اگر با دست دیگر یا کمک شخص دیگری قصد حرکت دادن شانه درگیر را داشته باشید، قادر نخواهید بود این حرکات را انجام دهید.
3. فاز بهبودی ( ۵ تا ۲۴ ماه)
طی این دوره درد و خشکی مفصل کاهش پیدا میکند و قادر خواهید بود بهتر از قبل از شانه خود در فعالیتهای روزمره استفاده کنید.
راههای درمان شانه یخ زده
در ابتدا باید بدانیم درمان واحد استانداردی برای این بیماری ثابت نشده است. انتخابهای درمانی متعددی وجود دارند که به کاهش درد و افزایش محدوده حرکات به درجات مختلفی کمک میکنند که میزان تاثیر گذاری این روشها در افراد مختلف متفاوت است. تمامی افراد سیر معمول و گذر از سه فاز بیماری را تجربه خواهند کرد که البته شدت و طول مدت هر فاز بیماری متفاوت است.
به عبارتی گذر زمان درمان اصلی این بیماری است. در طی فاز درد تاکید روی کنترل درد است. به طور معمول از قرصهای مسکن و ضد التهاب استفاده میشود. همچنین استفاده از گرمای موضعی مثل کیسه آب گرم میتواند در کاهش علائم کمک کننده باشد. در صورت عدم کنترل مناسب درد با روشهای ذکر شده، از تزریق داخل مفصلی کورتیکواستروئید برای کاهش درد استفاده میشود.
فیزیوتراپی در فاز شدت درد بیماری شانه یخ زده، با هدف اصلی کنترل درد انجام میشود (گرما و سرما درمانی، TENS) و موبیلیزاسیون و حرکات مفصل در حد آستانه درد انجام میگیرد. برخی افراد از روشهای طب جایگزین نظیر طب سوزنی توسط متخصصین مربوطه (فیزیوتراپیست و متخصصین طب ورزشی) استفاده میکنند.
با کاهش درد و شروع فاز خشکی مفصل و محدودیت حرکات، تاکید بر حفظ و اعاده حرکات مفصل خواهد بود. تعدادی از تمرینات حرکات مفصلی توسط خود شما در منزل به صورت روزانه انجام می شود. مواردی از این تمرینات در انتهای این مقاله توضیح داده شده است. همچنین فیزیوتراپی با تاکید بر حرکات کششی روی کپسول مفصلی و تمرینات تحرک مفصل شانه (mobilisation) توسط تراپیست برای آزادسازی چسبندگیهای کپسول مفصلی در این مرحله به طور منظم انجام میشود.
جراحی شانه یخ زده
در صورتیکه با وجود درمان دارویی، تزریق و فیزیوتراپی منظم، درد و محدودیت حرکات مفصل رو به بهبودی نباشد، ممکن است جراح ارتوپد تصمیم به مانیپولاسیون مفصل تحت بیهوشی بگیرد. در انتها در صورت طولانی شدن فاز دوم بیماری و عدم بهبودی علی رغم انجام درمانهای ذکر شده، جراحی آرتروسکوپیک شانه برای آزادسازی کپسول مفصلی انجام میشود. درصد کمی از بیماران ممکن است نیاز به جراحی پیدا کنند. غالب بیماران با درمانهای ذکر شده و تمرینات حرکتی مفصل دوره بیماری را پشت سر میگذارند.
راهنمای تمرینات حرکتی برای بیماری شانه یخ زده
برخی از تمرینات کششی شانه برای درمان بیماری شانه یخ زده در این قسمت توضیح داده شدهاند. تمرینات را یک تا ۲ بار در روز انجام دهید. انجام حرکات بعد از حمام آب گرم و یا قرار دادن کیسه آب گرم روی شانه، راحتتر است. احساس کشش یا درد متوسط در شانه هنگام انجام تمرینات طبیعی است. ولی درد شدید که بیش از ۳۰ دقیقه بعد از تمرینات ادامه پیدا کنند، نشانه شدت نامناسب تمرینات برای شما است. در این صورت دفعات و فشار هنگام تمرینات را کم کنید. اگر همچنان درد شدید دارید، تمرینات را متوقف کنید و با فیزیوتراپیست یا پزشک خود مشورت نمایید.
توجه: معمولا اولین حرکتی که به دست میآورید بالا بردن بازو از جلو است. آخرین حرکت نیز بردن دست به پشت کمر خواهد بود. اگر انجام حرکتی برایتان به جای اینکه محدود باشد، بیشتر دردناک است، آن حرکت را انجام ندهید یا دامنه حرکت را کاهش دهید.
1. حرکت پاندولی
با تکیه دست سالم بر سطح محکم (مطابق شکل) به جلو خم شوید.
- بازو را کاملا شل آویزان کنید.
- حالا از مفصل شانه بازو را تاب بدهید:
- جلو و عقب
- به طرفین
- به صورت چرخشی(ساعتگرد و برعکس)
- هر حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
- دقت کنید حرکت از محل شانه انجام شود نه با تاب دادن تنه
حرکت پیشرفته
بعد از چند روز از انجام حرکت در صورتی که انجام حرکت برای شما ساده شده و احساس کشش در مفصل شانه ندارید، میتوانید وزنه سبک (بطری آب نیم لیتری) هنگام انجام تمرین در دست بگیرید.
2. تمرینات بالا بردن بازو برای درمان بیماری شانه یخ زده
تمرین اول
- بر روی پشت دراز بکشید.
- ساعد دست مبتلا را با دست سالم حمایت کنید.
- به آرامی توسط دست سالم بازوی مبتلا را از جلو تا جایی که احساس کشش در مفصل شانه میکنید بالا ببرید.
- 10 ثانیه کشش را حفظ کنید و به آرامی دست را پایین بیاورید.
- حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
تمرین دوم
- روی چهار دست و پا قرار بگیرید.
- در حالیکه دستها روی زمین ثابت است به آرامی به سمت پاشنهها بنشینید.
- ۱۰ ثانیه صبر کنید و به آرامی به وضعیت اول برگردید.
تمرین پیشرفته
- با فاصله حدود ۴۰ سانت رو به دیوار بایستید و یک توپ تنیس را در کف دست بگیرید.
- با قل دادن توپ بین دست و دیوار به آرامی بازو را تا حدی که احساس کشش در مفصل کنید بالا ببرید.
- اگر قادر به حرکت دادن بازوی مبتلا نیستید به کمک دست سالم این حرکت را انجام دهید.
- ۱۰ ثانیه صبر کنید و بازو را به آرامی پایین بیاورید.
- حرکت را در حد تحمل و بین ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
- در صورت احساس درد و ناتوانی زیاد، از انجام این تمرین صرف نظر نمایید.
3. چرخش خارجی (کشش قدام شانه)
- روبه روی کنج دیوار بایستید و درحالیکه بازو و آرنج را به کنار بدن چسباندهاید کف دست را روی دیوار بگذارید. این تمرین یکی از تمرینات موثر در درمان بیماری شانه یخ زده است.
- در حالیکه دست ثابت است به آرامی تنه را به سمت دست مقابل بچرخانید تا جایی که احساس کشش در قدام شانه داشته باشید.
- ۱۰ ثانیه صبر کنید و مجدد به وضعیت قبل برگردید.
- حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
تمرین پیشرفته
- در حالیکه بازو با بدن زاویه قائمه میسازد دست و ساعد را روی دیوار تکیه دهید.
- تنه را به آرامی به سمت جلو بکشید تا در قدام شانه احساس کشش کنید.
- ۱۰ ثانیه صبر کنید و مجدد به وضعیت قبل برگردید.
- حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
4. چرخش داخلی
- به پهلوی خود دراز بکشید در حالی که شانه مبتلا روی زمین قرار دارد.
- در صورتیکه این وضعیت باعث درد و ناراحتی شما میشود از ادامه تمرین صرف نظر نمایید. بازو روی زمین و جلوی تنه قرار میگیرد و آرنج زاویه قائمه میسازد.
- با دست سالم ساعد سمت مبتلا را به آرامی به سمت زمین فشار میدهید تا جایی که احساس کشش بدون درد در شانه داشته باشید.
- ۱۰ ثانیه صبر کنید و مجدد به وضعیت قبل برگردید.
- حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
5. کشش پشت شانه
تمرین را ایستاده یا دراز کشیده میتوانید انجام دهید.
- دست سمت مبتلا را به سمت مقابل بدن ببرید.
- توسط دست سالم فشار ملایم پشت آرنج سمت مبتلا بیاورید.
- کشش را تا ۲۰ ثانیه حفظ کنید و حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
6. کشش با عصا
تمرینات زیر را میتوانید با عصا، چوب یا چتر سبک انجام دهید.
کشش خارجی
- در حالی که بازوها کنار بدن قرار دارند با دو دست عصا را بگیرید.
- آرنجها ۹۰ درجه خم باشند.
- با دست سالم عصا را به سمت مبتلا هل دهید تا بازوی سمت مبتلا به سمت خارج بچرخد.
- بدن در تمام طول حرکت ثابت باشد.
- کشش را تا ۲۰ ثانیه حفظ کنید و حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
چرخش داخلی با عصا
- بایستید در حالی که پاها به اندازه عرض شانه از هم فاصله دارند.
- عصا را با دو دست پشت بدن نگه دارید.
- به آرامی با دو دست عصا را به سمت بالا حرکت دهید تا جایی که احساس کشش بدون درد در شانه داشته باشید.
- ۱ تا ۲ ثانیه صبر کنید و عصا را آرام پایین بیاورید.
- حرکت را ۵ بار تکرار نمایید.
شراگ شانه
- بایستید و عصا را با دو دست جلوی بدن نگه دارید.
- به آرامی هر دو شانه را به سمت بالا بیاورید و ۳ ثانیه صبر کنید.
- به آرامی شانه ها پایین بیاورید.
- حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
این مقاله جهت آشنایی شما با مشکل کنونی شانه شما تهیه شده است و جایگزینی برای مشاوره و راهنمای پزشکی نیست و میتوانید جهت استفاده به همراه توضیحات پزشک و تراپیست خود از آن استفاده کنید.