استئوآرتریت چیست؟
استئوآرتریت، مشهور به آرتروز یا ساییدگی، وضعیتی است که در آن انعطاف پذیری طبیعی بین مفاصل -غضروف- از بین رفته و استخوانهای مفاصل تماس نزدیکتری با هم دارند. در نتیجه اثری از خاصیت جذب شوک غضروف بر جا نمیماند. چنین اصطکاکی منجر به درد، تورم، سفتی، کاهش توانایی حرکت و گاهی بروز چرخش استخوانی میشود.
چه کسانی دچار آرتروز زانو میشوند؟
استئوآرتریت زانو شایعترین نوع آرتروز است. احتمال ابتلا به آن بعد از 45 سالگی بالا میرود اما در افراد جوان نیز ممکن است رخ دهد. طبق گفته بنیاد آرتروز، بیش از 27 میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا مبتلا به آرتروز هستند و آرتروز زانو یکی از شایعترین موارد ابتلا است. این در حالی است که زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به آرتروز هستند.
چه عواملی باعث بروز آرتروز زانو میشود؟
شایعترین علت آرتروز زانو، افزایش سن است. تقریباً همه افراد سرانجام دچار درجهای از آرتروز خواهند شد. با این وجود چندین عامل، خطر ابتلا به آرتروز حاد در سنین پایین را افزایش میدهد.
- سن: با افزایش سن فرد، توانایی خود ترمیمی غضروف کاهش مییابد.
- وزن: وزن باعث افزایش فشار بر روی تمام مفاصل به خصوص زانوها میشود. به ازای هر پوند که وزن شما افزایش پیدا کند، 3 تا 4 پوند وزن اضافی را بر زانوهایتان تحمیل میکند.
- وراثت: جهشهای ژنتیکی یکی از اَشکال عامل وراثت هستند که ممکن است احتمال ابتلاء فرد به آرتروز زانو را افزایش دهند. این عامل همچنین ممکن است به شکل ناهنجاریهای ارثی در شکل استخوانهای اطراف مفصل زانو بروز کند.
- جنسیت: زنان در سن 55 سال و بالاتر احتمال بیشتری برای ابتلا به آرتروز زانو نسبت به مردان دارند.
- صدمات مداوم: عوارض فشار به زانو معمولاً نتیجه نوع شغلی است که شخص دارد. افرادی که مشاغلی نیازمند فعالیت بدنی زیاد دارند که می تواند به مفاصل فشار آورد – فعالیتهایی مانند زانو زدن، چمباتمه زدن یا بلند کردن وزنههای سنگین (55 پوند یا بیشتر)- بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو هستند.
- ورزش: ورزشهایی چون فوتبال، تنیس یا دویدن مسافتهای طولانی میتواند زمینه مساعدتری برای ابتلا به آرتروز زانو فراهم کند. این بدان معنا است که ورزشکاران باید تا جای ممکن محتاط بوده و آسیب نبینند. البته، لازم به ذکر است که ورزش منظم و متعادل باعث تقویت مفاصل میشود و می تواند از خطر ابتلا به آرتروز بکاهد. زیرا وجود عضلات ضعیف در اطراف زانو، میتواند عامل ایجاد آرتروز باشد.
- بیماریهای دیگر: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، دومین نوع شایع آرتروز، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند. برخی اختلالات متابولیکی از قبیل میزان بیش از اندازه آهن یا هورمون رشد نیز خطر ابتلا به آرتروز زانو را افزایش میدهد.
علائم آرتروز زانو چیست؟
این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دردی که هنگام فعالیت افزایش یافته اما با استراحت اندکی کاهش مییابد.
- ورم
- احساس گرم شدن مفصل زانو
- سفتی در زانو، به خصوص صبحها یا پس از مدتی نشستن
- کاهش تحرک زانو، دشواری در نشستن یا برخاستن از صندلی یا سوار و پیاده شدن از اتومبیل، بالا و پایین رفتن روی پلهها یا پیاده روی
- شنیده شدن صدا هنگام حرکت دادن زانو
چگونه استئوآرتریت (آرتروز) زانو تشخیص داده میشود؟
تشخیص آرتروز زانو با معاینه بدنی توسط پزشک شما آغاز میشود. پزشک همچنین تاریخچه بیماری شما را بررسی نموده و به جستجوی علائم میپردازد. برای کمک به پزشکتان در تشخیص اینکه آیا مشکلتان آرتروز یا چیز دیگری است حتما به این موضوع توجه داشته باشید که چه چیزی باعث افزایش یا کاهش دردتان میشود. همچنین بررسی کنید که آیا شخص دیگری در خانواده شما مبتلا به آرتروز است یا خیر. پزشک شما ممکن است آزمایشهای دیگری نیز تجویز کند از جمله:
– اشعه ایکس، که می تواند آسیب استخوان و غضروف و همچنین وجود چرخش استخوان را نشان دهد.
– اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
هنگامی که اشعه X توضیح روشنی از درد مفاصل به دست ندهد یا نشان دهد که دیگر بافتهای مفاصل ممکن است آسیب دیده باشند، می توان آزمایش MRI را تجویز کرد. برای اطمینان از تشخیص درست عامل درد، مثلا در مورد احتمال آرتریت روماتوئید که نوع دیگری از آرتروز ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن است، پزشکان از آزمایش خون نیز استفاده میکنند.
استئوآرتریت زانو چگونه درمان میشود؟
اهداف اصلی در درمان آرتروز زانو، تسکین درد و بازیابی حرکت بدون نقص زانو است. برنامه درمانی معمولاً ترکیبی از موارد زیر میباشد:
- کاهش وزن: کاهش وزن حتی به میزان اندک –البته درصورت لزوم– میتواند از درد زانو به طور قابل توجهی بکاهد.
- ورزش: تقویت عضلات اطراف زانو باعث پایدارتر شدن مفصل شده و درد را کاهش میدهد. تمرینات کششی نیز به فعال نگه داشتن و انعطافپذیری مفصل زانو کمک میکند.
- داروهای ضد درد و ضد التهاب: این داروها شامل گزینههای بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول)، ایبوپروفن (Advil Motrin) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) است. بدون مشورت با پزشک، بیش از 10 روز این داروها را مصرف نکنید زیرا مصرف طولانی مدت آنها احتمال عوارض جانبی را افزایش میدهد. اگر داروهای بدون نسخه باعث تسکین دردتان نمیشوند، ممکن است پزشک برای کاهش دردتان داروی ضد التهاب یا سایر داروها را تجویز کند.
- تزریق کورتیکواستروئیدها یا اسید هیالورونیک به زانو: استروئیدها داروهای ضد التهاب قدرتمندی هستند و اسید هیالورونیک به طور طبیعی در مفاصل به عنوان نوعی مایع روان ساز وجود دارد.
- روشهای درمانی جایگزین: برخی از روشهای درمانی جایگزین که ممکن است مؤثر باشند، کرم های موضعی محتوی کپسایسین، طب سوزنی یا مکملهای غضروف مفصلی هستند.
- استفاده از دستگاههایی مانند بریس: دو نوع بریس وجود دارد: بریس های “کاهنده وزن”، که وزن را از سمتی که زانو تحت تأثیر آرتروز قرار دارد دور میکنند. بریسهای “ساپورت” یا “پشتیبانی”، وظیفه حمایت از تمامی نواحی زانو را دارند.
- فیزیوتراپی و کاردرمانی: اگر در فعالیتهای روزمره مشکل دارید، فیزیوتراپی یا کاردرمانی میتواند به شما کمک کند. در فیزیوتراپی، روشهایی برای تقویت ماهیچهها و افزایش انعطافپذیری در مفاصل به شما آموزش داده میشود. متخصصین کاردرمانی به شما روشهایی را میآموزند تا بتوانید با درد کمتری به انجام فعالیتهای منظم و روزانهتان، مانند کارهای منزل، بپردازید.
- عمل جراحی: هنگامی که سایر درمانها مؤثر نیستند، جراحی تعویض مفصل زانو گزینه خوبی است.
آیا از جراحی برای درمان استئوآرتریت زانو استفاده میشود؟
اگر پزشک شما میخواهد استئوآرتریت در زانو را با جراحی درمان کند، گزینهها عبارتند از: آرتروسکوپی (درون بینی مفصل به کمک آندوسکوپ)، آستئوتومی (جراحی اصلاح زاویه استخوان) و آرتروپلاستی (تعویض مفصل).
آرتروسکوپی (درون بینی مفصل به کمک آندوسکوپ)
در آرتروسکوپی از یک تلسکوپ کوچک (آرتروسکوپ) و سایر ابزارهای کوچک استفاده میشود. جراحی از طریق ایجاد برشهای کوچک انجام میشود و سپس جراح از آرتروسکوپ برای دیدن فضای داخل مفصل استفاده میکند. بدین ترتیب جراح میتواند غضروف یا ذرات سست آسیب دیده را بردارد و سطح استخوان را تمیز کند. همچنین در صورت کشف هرگونه آسیبی، میتواند بافتهای دیگر را ترمیم کند. این عمل اغلب در بیماران جوان (55 سال به پایین) به منظور جلوگیری از جراحیهای جدیتر انجام میشود.
آستئوتومی (جراحی اصلاح زاویه استخوان)
در روش آستئوتومی، هدف آرایش و همترازی بهتر استخوانها از راه تغییر شکل دادن آنها است. این نوع جراحی ممکن است هنگامی توصیه شود که شما دارای آسیب دیدگی، در درجه اول، در ناحیه زانو هستید یا هنگامی که پس ازشکستگی، زانوی شما به خوبی بهبود نیافته است. استئوتومی یک جراحی دائمی نیست و ممکن است بعداً جراحی دیگری لازم باشد.
آرتروپلاستی (تعویض مفصل)
جراحی تعویض مفصل یا آرتروپلاستی یک عمل جراحی است که در آن، مفاصل با قطعات مصنوعی ساخته شده از فلزات یا پلاستیک جایگزین میشوند. تعویض میتواند در یک طرف زانو یا کل زانو انجام شود. جراحی تعویض مفصل معمولاً برای افراد بالای 50 سال که مبتلا به آرتروز شدید هستند تجویز میشود. اگر مفصل پروتز بعد از گذشت چند سال از بین برود ممکن است عمل جراحی بعداً تکرار شود. اما با پیشرفتهای مدرن امروز، بیشتر پروتزهای جدید بیش از 20 سال عمر میکنند. این جراحی خطرات زیادی به دنبال دارد اما نتایج آن به طور کلی بسیار خوب است.