شانه انعطاف‌‌پذیرترین مفصل بدن است و اگر به تعداد فعالیت‌هایی که روزانه در آنها دخالت دارد توجه کنید، از شانه زدن موها تا بالا بردن دست زدن به سمت کابینت به راحتی متوجه می‌شوید که چرا نمی‌خواهید لحظه‌ای درد شانه را تحمل کنید. درد شانه ممکن است به دلیل آرتروز، پارگی ماهیچه‌ها، التهاب و علل متعدد دیگر باشد. بسیاری از احتمالات به آناتومی‌ای مربوط است که به شانه‌تان اجازه می‌دهد آنچه را که باید انجام دهد. شانه از سه استخوان تشکیل شده است:
- بازوی فوقانی (استخوان بازو یا هومروس)
- تیغه شانه (کتف)
- ترقوه (چنبر)
قسمت بالای استخوان بازوی فوقانی (که شبیه توپ است) به یک حفره کم‌عمق در تیغه شانه می‌رسد. در حالی که رباط‌های قوی، “توپ” را در محور حفره نگه می‌دارند، ماهیچه گرداننده شانه (که استخوان بازوی فوقانی را نیز در بر می‌گیرد) به شما اجازه می‌دهد بازوی خود را بلند کرده و بچرخانید. مشکلات مربوط به هر بخشی از این ساختار ممکن است باعث شود در قسمت شانه‌تان احساس درد کنید.
علل درد شانه
درد شانه، که به آن درد دلتوئید نیز گفته می‌شود، مشکل بسیار شایعی است. با توجه به آناتومی پیچیده شانه‌ها، دلایل بالقوه زیادی برای این مشکل وجود دارد. برای درک بهتر این دلایل، ساده‌ترین راه، کشف احتمالات با توجه دقیق به همان بخشی از شانه است که صدمه دیده است. شایع‌ترین علت درد در فضای بیرونی شانه، مشکل ماهیچه گرداننده شانه یا روتاتور کاف است.
مشکل ماهیچه گرداننده شانه (روتاتور کاف)
چهار ماهیچه گرداننده شانه یا روتاتور کاف وجود دارند که برای حرکت شانه بسیار مهم‌اند. این ماهیچه‌ها در بلند کردن اجسام سنگین نقشی ندارند، اما برای حرکت طبیعی شانه بسیار مهم هستند. مشکلات روتاتور کاف به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- التهاب یا تاندونیت
- بورسیت
- پارگی روتاتور کاف
در حالی که التهابات روتاتور کاف به ورم کیسه زلالی یا بورس (فضای پر از مایع) و تاندون‌ها (که عضلات شانه را به استخوان بالای بازو متصل می‌کند) مربوط می شود، به همین ترتیب، پارگی روتاتور کاف وقتی اتفاق می‌افتد که تاندون‌های روتاتور کاف از استخوان جدا شوند.
علائم مشکلات مربوط به روتاتور کاف معمولا درد در هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند کشش یا پرتاب است. بعلاوه، درد عمیق و شدید شانه به دلیل مشکل روتاتور کاف، هنگام شب بدتر و شدیدتر می‌شود. دلیل این امر روشن نیست، اما برای بیماران مبتلا به التهاب روتاتور کاف یا پارگی آن، بیدار شدن از خواب یا به سختی به خواب رفتن به دلیل درد شانه مشکل ناآشنایی نیست.
از نظر تحرک، محدود شدن دامنه حرکات فعال در هنگام وجود مشکل ماهیچه گرداننده شانه شایع است. از آنجا که ماهیچه آسیب‌دیده یا ملتهب درست کار نمی‌کند، اغلب اوقات شانه سفت می‌شود. اما اگر شخصی با بلند کردن بازویتان کار شما را انجام دهد، حرکت شانه عادی می‌شود.
شانه یخ‌زده
شانه یخ‌زده که به آن چسبندگی کپسول مفصلی شانه نیز می‌گویند، یک بیماری شایع است که منجر به سفتی مفاصل و گاهی درد مداوم می‌شود، یا اینکه فقط به هنگام لمس پشت یا پشت سر ایجاد ناراحتی می‌کند. هر دردی در شانه نهایتا ممکن است منجر به شانه یخ‌زده بشود، اما شایع‌ترین علت آن، التهاب روتاتور کاف است.
سرانجام، شانه یخ‌زده باعث کاهش دامنه حرکات غیر فعال (آنچه پزشک می‌تواند هنگام کار با بازو انجام دهد) و نیز کاهش دامنه حرکات فعال (کاری که بیمار به تنهایی می‌تواند انجام دهد) می‌شود.
تاندونیت (التهاب تاندون) ناشی از رسوب کلسیم
تاندونیت (التهاب تاندون) ناشی از رسوب کلسیم در واقع شرایطی است که در آن کریستال‌های کلسیم، داخل یک تاندون که معمولا تاندون روتاتور کاف است انباشته می‌شوند. این شرایط معمولا باعث درد تدریجی شانه می‌گردد که در هنگام شب و نیز با انجام حرکات بالای سر مانند پوشیدن پیراهن بدتر می‌شود. در حالی که این مشکل در برخی از افراد به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود، برای بسیاری دیگر نیزاین علائم به خودی خود بین سه تا شش ماه برطرف می‌شود.
درد جلوی شانه
درد جلوی شانه بیشتر مربوط به تاندون دوسر بازو است- که مربوط به عمق داخلی شانه می‌شود. مشکلات دوسر بازو شامل التهاب دوسر بازو، پارگی غلاف و پارگی دوسر بازو است.
التهاب تاندون دوسر بازو
در افراد مبتلا به التهاب دوسر بازو معمولاً درد از جلوی شانه شروع شده و به سمت ماهیچه دوسر بازو حرکت می‌کند. درد با بلند کردن مکرر اجسام، حمل کیسه‌های سنگین یا فعالیت‌های بالاسری، اغلب بدتر می‌شود.مشکلات تاندون دوسر بازو نیز ممکن است باعث ایجاد صدای کلیک هنگام چرخش شانه در یک قوس شود و همانند مشکلات ماهیچه گرداننده، شب‌هنگام ممکن است درد بدتر شود.
پارگی تاندون دوسر بازو
ممکن است در موارد جدی تر پارگی تاندون دوسر بازو رخ دهد، به این معنی که ماهیچه دوسر در نزدیکی مفصل پاره شود. علائم پارگی تاندون دوسربازو شامل صدای “تق” ناگهانی همراه با وخیم‌تر شدن درد حاد، و همچنین کبودی، تورم و اغلب تشکیل توده‌ای دقیقاً بالای بازو است.
پارگی غلاف فوقانی مشترک شانه و عضله دوسر بازویی(SLAP)
پارگی خلفی جلوی لابروم بالایی، که به پارگی اسلپ معروف است، نوع خاصی از پارگی لبه کاسه شانه (مفصل شانه) است. شایع ترین دلیل آن، افتادن روی دست است. این نوع پارگی در ورزشکارانی که پرتاب بالای سر دارند (مثلا پرتاب‌کنندگان توپ بیس بال)، یا کارگران مشغول فعالیت‌های بالاسری بسیار شایع است. علائم این بیماری ممکن است شامل درد عمیق شانه، احساس گرفتگی و صدای تق همراه با حرکت (صدای مفاصل) باشد.
آرتروز شانه
فرد، اغلب آرتروز شانه را به همراه درد شدید در شانه یا دردی در قسمت جلوی شانه همراه با سفتی توصیف می‌کند. معمولا هم دامنه حرکات فعال و هم غیرفعال کاهش می‌یابد. ورم مفاصل شانه نسبتاً نادر است و معمولاً در نتیجه آسیب‌دیدگی بازو، گردن یا شانه که سالها پیش اتفاق افتاده رخ می‌دهد.
درد بالای شانه: التهاب مفصلی ترقوه و کتف (آکرومیو کلاویکولار)
شایع‌ترین علت درد در قسمت بالای شانه، مفصل غیر طبیعی سرشانه‌ای ترقوه‌ای (مفصل AC) است. مشکلات مفصل AC شامل التهاب مفصلی AC، جدا شدن AC و پوکی استخوان ترقوه انتهایی است.
جدا شدن یادر رفتگی مفصل ترقوه و کتف( اکرومیو کلاویکولار)
افرادی که در رفتگی مزمن این مفصل رادارند معمولاً سابقه افتادن بر روی شانه را دارند، که نتیجه آن صدمه به رباط‌هایی است که مفصل AC را احاطه کرده‌اند. بسته به شدت آسیب‌دیدگی رباط، ممکن است به دلیل جدا شدن تیغه شانه از ترقوه برآمدگی‌ای در بالای شانه ایجاد شود.
درد سراسر شانه
شانه برای اینکه ثابت بماند به تاندون‌ها، رباط‌ها و ماهیچه‌های قوی نیاز دارد. اگر این بافت‌ها شل یا پاره شوند، ممکن است ناپایداری یا دررفتگی شانه ایجاد شود. ناپایداری مشکلی است که باعث ایجاد مفصل شل می‌شود. ناپایداری ممکن است در اثر آسیب‌دیدگی (جابجایی) یا در اثر استفاده بیش از حد ایجاد شود. ممکن است به نظر برسد شانه‌هایی که حس ناپایداری دارند در حال جدا شدن از مفصل هستند.
برخی افراد رباط‌های شلی دارند که این مسئله منجر به شانه ناپایدار مزمن می‌گردد که به آن بی‌ثباتی چند جهته می‌گویند. این افراد معمولاً زنان جوان و ورزشکاری هستند که احساس می‌کنند شانه‌شان محکم در جای خود قرار نمی‌گیرد (فشار زیاد شانه). آنها اغلب از “بازوی مرده” حرف می‌زند و دامنه حرکتی شانه‌شان بیش از حد معمول است.
دررفتگی شانه
دررفتگی نوعی آسیب‌دیدگی است که هنگامی رخ می‌دهد که قسمت بالای استخوان بازو از کتف جدا می‌شود. اگر کسی شانه‌اش در رفته باشد، ممکن است رباط‌های معمولی که شانه را در جای خود نگه می‌دارند آسیب دیده باشد و چنین شانه‌ای احتمال دارد دوباره از مفصل جدا شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنید
اگر علت درد شانه خود را نمی‌دانید، یا توصیه‌های درمانی خاصی برای شرایط خود سراغ ندارید، باید تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرید. علایمی که با دیدنشان باید به پزشک مراجعه کنید:
- عدم توانایی برای حمل اشیاء یا استفاده از بازو
- آسیبی که باعث تغییر شکل مفصل شود
- درد شانه که در هنگام شب یا هنگام استراحت رخ دهد
- درد شانه که بیش از چند روز ادامه یابد
- عدم توانایی در بالا آوردن بازو
- تورم یا کبودی قابل توجه در اطراف مفصل یا بازو
- علائم عفونت از جمله تب، قرمزی پوست و حرارت
- علائم غیرمعمول دیگر که به درد شانه مربوط باشد مانند درد بطنی یا مشکل تنفسی
تشخیص درد شانه
از آنجا که دلایل بالقوه زیادی برای درد شانه وجود دارد، بررسی دقیق علائم، معاینه فیزیکی و بعضی اوقات آزمایشات تصویربرداری برای تشخیصِ مناسب لازم است.
معاینه فیزیکی
پزشک، پس از بررسی علائم و تاریخچه پزشکی، معاینه کاملی از شانه انجام می‌دهد. او روی نواحی مختلف شانه شما فشار خواهد آورد تا میزان حساسیت یا ناهنجاری را در آنها ارزیابی کند. همچنین قدرت بازو و دامنه حرکت شانه‌تان را امتحان خواهد کرد. پزشک به منظور رد دلایل غیر مرتبط با شانه دردتان، ممکن است نقاط دیگری از بدن مانند گردن یا شکم را نیز معاینه کند.
تصویربرداری
علاوه بر معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص خود دستور دهد تصویربرداری نیز انجام دهید. اشعه ایکس: اشعه ایکس شانه می‌تواند تشخیص دهد که آیا صدمه‌ای به استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل شانه وارد شده است یا خیر، و نیز به دنبال سرنخ‌های ظریف مانند خارهای استخوانی بگردد که در تشخیص آرتروز نقش دارند.
اِم‌آرآی: MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) از شانه تصویری مشروح از تاندون‌ها، رباط‌ها و ماهیچه‌های اطراف مفصل شانه ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، MRI می‌تواند اطلاعاتی در مورد مکان، اندازه و حتی طول عمر نسبی پارگی ماهیچه گرداننده شانه ارائه دهد.
تشخیص‌های افتراقی
اگرچه منطقی به نظر می‌رسد که درد شانه از خودِ شانه ناشی شود، این موضوع همیشه صادق نیست. درد در ناحیه عمومی شانه، که معمولاً در نقطه مشخصی نیست و یا تشخیص محل آن دشوار است، ممکن است مربوط به یک مشکل غیر اسکلتی-عضلانی مانند فتق دیسک گردن یا بیماری مربوط به کیسه صفرا باشد. نگران‌کننده‌تر این است که درد شانه ممکن است نشانه حمله قلبی یا خونریزی از کبد یا طحال باشد.
اگر پزشکتان فکر کند درد شانه به یک مشکل بزرگ‌تر مربوط است و یا برای اینکه از عدم وجود یک تهدید جدی اطمینان حاصل کند، آزمایش‌های مختلفی را انجام خواهد داد. به عنوان مثال، ممکن است نوار قلب (ECG) به همراه آنزیم‌های قلبی برای تشخیص حمله قلبی، یا یک سونوگرافی شکمی برای تشخیص بیماری مشکوک کیسه صفرا بنویسد. در نهایت، درمان علت درد شانه غالباً مشکل است و آنقدرها که فکر می‌کنید ساده نیست. بهتر است تشخیص چنین مشکلی را به متخصص واگذار کنید.
درمان درد شانه
درمان درد شانه کاملا به علت مشکل بستگی دارد و در حالی که یک پروتکل برای یک مشکل مفید است، ممکن است برای مشکلی دیگر حتی ضرر داشته باشد (یا حداقل به همان اندازه یا اصلاً مفید نباشد). بسیار مهم است که به دنبال مشاوره پزشکی باشید تا پیش از شروع برنامه درمانی بدانید باید کجا را درمان کنید و چگونه درمان را انجام دهید. همه درمان‌های ذکر شده در اینجا برای هر شرایطی مناسب نیستند اما ممکن است برای مشکل شما مفید باشند.
استراحت
اولین درمان برای بسیاری از شرایط شایع بوجود آورنده درد شانه، استراحت دادن به مفصل است و اینکه اجازه دهید التهاب حاد فروکش کند. اما هنگام استراحت دادن به مفصل احتیاط کنید، چون بی‌تحرک بودن طولانی مدت می‌تواند باعث ایجاد شانه یخ‌زده شود.
استفاده از یخ و گرما
از کیسه یخ بیشتر برای کاهش تورم و درد ناشی از آسیب حاد به شانه استفاده می‌شود، اما می‌توان از آن برای درمان آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد از شانه نیز استفاده کرد (به عنوان مثال برای التهاب یا بورسیت ماهیچه گرداننده شانه). در این موارد، از یخ درست بعد از فعالیت بالای سر استفاده می‌شود تا احتمال بروز هرگونه التهاب را کاهش دهد.
از پدهای حرارتی نیز برای درمان مشکلات مزمن شانه استفاده می‌شود، اما عموما قبل از انجام فعالیت بالای سر به کار می‌روند. گرما می‌تواند عضلات را شل کرده، سفتی را از بین برده و درد را کاهش دهد.
قبل از استفاده از یخ یا گرما، با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. تدوین یک برنامه خاص برای زمان انجام هر درمان و مدت آن در جهت بهبود ترمیم شانه اهمیت دارد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی تقریباً در درمان تمام مشکلات ارتوپدی نقش مهمی دارد. فیزیوتراپیست‌ها برای افزایش قدرت، بازگرداندن تحرک و کمک به بازگشت بیماران به سطح فعالیت‌های قبل از آسیب از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند.
تجویز دارو
دو داروی متداول که برای کاهش درد شانه و تورم استفاده می‌شود تزریق ضد التهاب‌های غیر استروئیدی (NSAIDs) و استروئید است.
ضد التهاب‌های غیر استروئیدی (NSAIDs)
NSAIDها، که بعضی از آنها بدون نسخه (مثلا ایبوپروفن) در دسترسند و برخی دیگر مانند Voltaren (دیکلوفناک) که نیاز به نسخه دارند، معمولاً برای درمان مشکلات شانه مانند آرتروز، بورسیت و التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بسیار مهم است که استفاده از این داروها فقط برای مدتی کوتاه و تحت نظر پزشک انجام گیرد. NSAIDها خطر هم دارند؛ اگر باردارید یا هرگونه مشکل سلامتی مانند فشار خون بالا، آسم یا سابقه بیماری کلیوی، بیماری کبد یا زخم معده دارید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
تزریق کورتون برای کاهش درد شانه
با تزریق استروئید، پزشک به ناحیه‌ای از شانه شما که درد دارد کورتیزون – یک داروی استروئیدی قدرتمند که التهاب را درمان می‌کند – تزریق می کند. تزریق نه تنها می‌تواند درد را کاهش دهد بلکه به شما کمک می‌کند راحت‌تر در جلسات فیزیوتراپی شرکت کنید.
جراحی
در بعضی موارد، اگر اقدامات محافظه‌کارانه مؤثر نباشد یا آسیب‌دیدگی شانه از ابتدا خیلی شدید باشد، باید جراحی انجام شود. اگر شانه‌تان به عمل جراحی نیاز دارد باید با جراح ارتوپدی مشورت کنید.
کلام آخر
درست است که ردیف کردن “چرا”ها برای درد شانه می‌تواند فرآیندی جالب باشد، اما سعی کنید صبور باشید. شانه ساختار پیچیده‌ای دارد و تشخیص درست، کلید بهبودی شما است. در آخر، اگر در شانه احساس ناراحتی می‌کنید، مطمئن باشید اکثریت قریب به اتفاق این نوع بیماران به طور کامل بهبود می‌یابند، به شرط آنکه به برنامه درمانی‌شان پایبند باشند.